Świeradów-Zdrój jest znany i uznawany jako jedna z najpiękniejszych miejscowości uzdrowiskowo-turystycznych w Polsce. Położony jest w dolinie rzeki Kwisy, otulonej szczytami Gór Izerskich. Rozciąga się pomiędzy grzbietami Wysokim i Kamienickim, na wysokości 450-650 m n.p.m., w tak zwanym Obniżeniu Świeradowskim.

Świeradów-Zdrój i jego okolice to tereny bardzo atrakcyjne turystycznie. O każdej porze roku miłośnicy różnych form aktywnego spędzania czasu znajdą tu coś dla siebie. Wiosną, latem i jesienią w trakcie spacerów lub jazdy na rowerze mogą rozkoszować się widokami izerskich krajobrazów, a zimą podziwiać je szusując ośnieżonymi stokami lub podążając szlakami narciarstwa biegowego. Sport i rekreacja są stałym elementem życia mieszkańców i gości, którzy licznie odwiedzają świeradowski kurort.

Rozbudowana sieć szlaków pieszych pozwala na ciekawe i zróżnicowane pod względem trudności i czasu trwania spacery i wędrówki po leśnych traktach. Ze Świeradowa-Zdroju można dotrzeć znakowanymi szlakami do wielu ciekawych miejsc w Górach Izerskich, jak i poza nimi. Na górskie spacery warto udać się przede wszystkim na Stóg Izerski, Sępią Górę oraz Halę Izerską, gdzie znajduje się Rezerwat Florystyczny "Torfowiska Izerskie". Oprócz znakowanych szlaków istnieje cała sieć śródleśnych dróg i ścieżek, które pozwolą dotrzeć do tajemniczych i pięknych zakątków na górskich polanach, przełęczach i szczytach. Interesującym miejscem jest też ścieżka edukacyjna w Czerniawie-Zdroju przedstawiająca w prosty sposób las i jego mieszkańców.

W mieście i okolicach wytyczona jest gęsta sieć ścieżek rowerowych, w sumie wokół miasta jest ich około 200 km. Kierując się wyznaczonymi szlakami rowerowymi dojechać można do Szklarskiej Poręby i oddalonych o kilkanaście kilometrów jezior, Leśniańskiego i Złotnickiego. Panujące w Świeradowie warunki sprzyjają organizacji imprez sportowych związanych z wyczynowym i amatorskim szaleństwem na dwóch kółkach.

Goście odwiedzający Świeradów mogą, korzystając z basenów i zabiegów odnowy biologicznej szybko się zregenerować, by ponownie zanurzyć się w wirze bogatego, kulturalnego i towarzyskiego życia jakie toczy się tu cały rok.

UZDROWISKO ŚWIERADÓW-ZDRÓJ

Przy drodze prowadzącej z Mirska na czeską stronę granicy, gdzie dzisiaj leży Świeradów, w 1524 r. stała Czyścisakwa – karczma nie mająca zbyt chlubnej sławy u przejezdnych. W 1572 r. Ukazała się książka berlińskiego lekarza Leonarda Thurneyssera, w której wspomniał o zimnych i ciepłych, mineralnych i metalicznych wodach świeradowskiego źródła. Na przełomie XVI i XVII w. wieści o leczniczych właściwościach tutejszych zdrojów zaczęły rozchodzić się po Śląsku, ale kolejne wojny znacznie opóźniły moment, w którym można było rozpocząć ich użytkowanie. Po przyłączeniu tych ziem do Prus, gdy sytuacja polityczna stabilizowała się, w 1754 r. Górne Źródło zostało ujęte i zadaszone, obok wybudowano domek do picia wody, a pierwsi goście zamieszkiwali w pobliskiej karczmie sądowej.

Wobec rosnącego zainteresowania Świeradowem, w latach 1768–1795 przeprowadzono rozbudowę zdroju. Powstały stary i nowy dom źródlany, wybudowano pawilon muzyczny oraz pierwszy dom kąpielowy z 12 wannami. Ludność, trudniąca się dotąd głównie rolnictwem, rzemiosłem i wycinką okolicznych lasów, zaczęła obsługiwać przyjeżdżających kuracjuszy. Renoma uzdrowiska rosła szybko, a wydany po polsku w 1821 r. we Wrocławiu przewodnik po sudeckich zdrojach, porównywał Świeradów do niezwykle popularnej miejscowości Spaa w Belgii.

Na ostatnie ćwierćwiecze XIX w. przypadł okres znacznej rozbudowy i modernizacji istniejącej bazy i urządzeń sanatoryjnych. Z inicjatywy dr. Adamsa w 1879 r. wprowadzono do kuracji kąpiele borowinowe oraz kąpiele w wywarze z kory sosnowej. Wielki pożar z 1895 r. zniszczył niemal wszystkie budynki wokół Górnego Źródła, ale w odbudowę zaangażował się hrabia Fryderyk Schaffgotsch, ponosząc w całości ogromne koszty tego przedsięwzięcia. Dzięki niemu już cztery lata później powstały obiekty, z których kuracjusze korzystają do dziś – Dom Zdrojowy z największą w Sudetach halą spacerową i pijalnią oraz park Zdrojowy. Wyjątkowe znaczenie miało odkrycie w 1933 r. radoczynności wód świeradowskich i wybudowanie wykorzystującego ich właściwości zakładu kąpielowego.Na przełomie lat 20. i 30. XX w. miejscowość stała się także ośrodkiem sportów zimowych z torem saneczkarskim, dwiema skoczniami i narciarskimi trasami biegowymi. W latach 1929–1939 saneczkarze ze Świeradowa wielokrotnie zdobywali tytuły mistrzów Europy. Rozwijała się turystyka, a celem pieszych wędrówek było głównie wybudowane w 1924 r. schronisko Na Stogu Izerskim.

Od końca ostatniej wojny zmodernizowany Świeradów podtrzymuje dawne uzdrowiskowe tradycje. W odróżnieniu od atmosfery wielkich wczasowisk, panuje tu cisza i spokój - niezbędne do skutecznego leczenia i wypoczynku.

NALEŻY WIEDZIEĆ, ŻE:

Świeradów-Zdrój jest uzdrowiskiem statutowym. Miasto w województwie dolnośląskim, w powiecie Lubań. Leży w dolinie rzeki Kwisy w Górach Izerskich, na stokach Wysokiego Grzbietu, otoczony kulminacją Zajęcznika i Kamienickim Grzbietem, na wysokości 450–650 m n.p.m. Klimat jest górski, bodźcowy, o znacznej aktywności biologicznej, ostry i hartujący, z małymi rocznymi amplitudami temperatury powietrza i dużą ilością opadów.

Miejscowymi tworzywami leczniczymi są obecnie eksploatowane:

• szczawy żelaziste, radonowe z ujęć „Górne” i Nr 1,

• wody radonowe z ujęć „Maria Skłodowska-Curie” (siedem ujęć) i „Sancta Maria”, oraz obecnie nieeksploatowane:

• borowiny ze złóż typu wysokiego „Izera-Skalno”,

• szczawy wodorowęglanowo-magnezowo-wapniowe, fluorkowe z ujęcia 2P,

• szczawy wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowe, fluorkowe, radonowe z ujęcia „Zofia”,

• wody słabozmineralizowane, radonowe z ujęć: 1P, 3P i 4P.

Kierunkami leczniczymi uzdrowiska Świeradów-Zdrój są: choroby ortopedyczno-urazowe, choroby reumatologiczne, choroby układu nerwowego, choroby naczyń obwodowych, choroby kardiologiczne i nadciśnienie, osteoporoza, choroby kobiece, choroby dolnych dróg oddechowych.

CZERNIAWA-ZDRÓJ

Uciekający przed prześladowaniami religijnymi eskulanci, czescy emigranci ewangeliccy, założyli w 1651 r. Osadę przy wcześniej istniejącej tu hucie szkła. Poniżej Czerniawy, w należącej do rodu Schaffgotschów kopalni „Jan Nepomucen”, w latach 80. XVIII w. prowadzona była eksploatacja rud kobaltu. W 1783 r. odkryto siedem źródeł wód mineralnych, jednak przez długi czas pozostawały nie wykorzystane. Dopiero na początku XIX w. doceniono ich lecznicze właściwości – wybudowano łazienki, dla potrzeb których w 1826 r. sprowadzono pierwsze wanny kąpielowe. Uzdrowisko zaczęło się rozrastać –w 1860 r. powstał tu pierwszy dom zdrojowy (obecny pochodzi z 1910 r.) Przez długi czas Czerniawa była jednym z najmniejszych uzdrowisk sudeckich, dlatego też w 1973 r. przyłączono ją do pobliskiego Świeradowa-Zdroju.

NALEŻY WIEDZIEĆ, ŻE:

Czerniawa-Zdrój jest uzdrowiskiem statutowym. Dzielnica miasta Świeradów-Zdrój w województwie

dolnośląskim, w powiecie Lubań. Leży w dolinie Czarnego Potoku w Górach Izerskich, u podnóży

północnych zboczy Smreka i Stogu Izerskiego, na wysokości 500–550 m n.p.m.

Klimat podgórski, bodźcowy o znacznej aktywności biologicznej, ostry i hartujący, z dużą ilością opadów.

Miejscowym tworzywem leczniczym są obecnie eksploatowane:

• szczawy żelaziste, radonowe z ujęcia „Jan II”,

• szczawy wodorowęglanowo-magnezowo-wapniowe, żelaziste z ujęć P-1 i P-2,

• szczawy wodorowęglanowo-wapniowo-magnezowe, żelaziste z ujęcia Nr 4 oraz obecnie nie eksploatowane

borowiny ze złóż typu wysokiego „Izera--Skalno”.

Kierunkami leczniczymi uzdrowiska Czerniawa-Zdrój dla dzieci są: choroby górnych i dolnych dróg oddechowych.

ATRAKCJE TURYSTYCZNE MIASTA

1. Dom Zdrojowy

Powstał w miejscu poprzedniego „Domu Źródlanego” z 1781 r., zniszczonego w czasie pożaru w grudniu 1895 r. Cztery lata później, z funduszy Schaffgotschów wzniesiono nowy, z wieloma atrakcjami kulturalno-rozrywkowymi dla licznie przybywających kuracjuszy, z których do dzisiaj cieszy się niesłabnącym powodzeniem kawiarnia „Zdrojowa” z dansingami przy muzyce na żywo. Odbudowany przez Schaffgotschów, w 1899 r. przyjął pierwszych kuracjuszy.

2. Hala Spacerowa

Najdłuższa na Dolnym Śląsku modrzewiowa Hala Spacerowa o długości 80 m, z piękną roślinną polichromią i witrażami oraz herbem rodziny von Schaffgotsch nad sceną, mieści się w budynku Domu Zdrojowego. Przy wejściu głównym do Hali Spacerowej znajduje się źródło wody pitnej (szczawy radonowo–żelaziste). Pijalnia czynna jest codziennie w godz. 7.30-17.00.

3. Schronisko „Na Stogu Izerskim”

Wybudowane w 1924 r. z inicjatywy rodziny Schaffgotsch w charakterystycznym stylu śląsko-łużyckim, poniżej szczytu Stóg Izerski - 1107 m n.p.m. Sprzed schroniska możemy podziwiać wspaniałą panoramę Świeradowa-Zdroju, dolinę Kwisy, Grzbiet Kamienicki i zachodnią część Karkonoszy.

4. Czarci Młyn

Znajduje się w Czerniawie, powstał ok. 1890 r. i po dzień dzisiejszy posiada podstawowe oryginalne maszyny i urządzenia, typowe dla wyposażenia młynów gospodarczych z przełomu XIX/XX w. oraz młynów budowanych w tzw. systemie amerykańskim. Jedynie 120-letnie koło wodne o średnicy 6,5 m czeka od na naprawę. Po zwiedzaniu można zjeść chleb ze smalcem, wypiekany według receptury naszych pradziadków. Czynny codziennie w godz. 10.00-18.00, tel. 75 7845325.

5. Dom Zdrojowy w Czerniawie-Zdroju

Wybudowany w 1910 r. w miejsce starego zdroju, został przebudowany i rozbudowany w 1929 r., a dzięki odwiertom przeprowadzonym w 1928 r. rozpoczęto eksploatację, trwającą do dziś źródła „Jan”. Specyficzny klimat uzdrowiska sprzyja leczeniu górnych dróg oddechowych, alergii u dzieci i to właśnie one głównie są pensjonariuszami Czerniawy.

6. Źródło Dr Adama

nazwane na cześć lekarza uzdrowiskowego dr Waldemara Adama, prywatnego medyka rodziny Schaffgotschów. Pracował w szpitalu w Bad Flinsberg na przełomie XIX i XX w., wprowadzał naturalne metody leczenia, dlatego nazwano go "Quarkdodoktor" - czyli twarogowy doktor. Turysta może tu odpocząć na ławeczce, napić się smacznej wody wprost ze źródła lub napełnić butelkę, by gasić pragnienie podczas wycieczki po Grzbiecie Wysokim.

7. Źródło Cesarza Józefa

Źródełko, przy którym 16 września 1779 r. cesarz Józef II Habsburg - odpoczywając - pił z tego zdroju wodę. Działo się to krótko po zakończeniu tzw. „wojny kartoflanej”. Cesarz po raz ostatni spoglądał na panoramę śląskich miasteczek, które jego matka Cesarzowa Maria Teresa utraciła na rzecz Prus.

8. „Chatka Górzystów”

leży na Hali Izerskiej. Jest to jedyny budynek ocalały z istniejącej tutaj kiedyś osady Gross-Iser, którą założyli w XVII wieku czescy uchodźcy religijni. W 1734 roku osada liczyła 13 zagrodników i chałupników. Składała się z bud pasterskich, których w roku 1880 było już 38. Chatka przyciąga kuchnią domową, w której królują naleśniki i smażony ser, ma też 40 miejsc noclegowych. Czynna cały rok.

9. Rezydencja Marzenie

Powstała w 1901 r. z funduszu przemysłowca i racjonalizatora techniki Juliusza Pintscha z Berlina. Całość tworzą budynek główny, budynek ogrodowy zwany oficyną, założenie parkowe z fontanną i budynki techniczne obsługujące wille. W architekturze widoczne zastosowanie popularnego pod koniec XIX w. tzw. stylu „szwajcarskiego”, stosowanego głównie w dworach wiejskich. Można obejrzeć go z zewnątrz, pospacerować po parku lub zorganizować tu imprezę okolicznościową.

10. Pomnik Juliusa Pintscha

Głaz pamiątkowy w lesie nad kościołem upamiętniający niemieckiego wynalazcę, który wykonał i opatentował gazomierz, oświetlenie gazowe zastosowane w kolejnictwie. Zaprojektował też boje gazowe, które oświetlały drogę na wybrzeżach i kanałach (m.in. Sueskiego).

Zlokalizowany na trasie wiodącej od DW „Czeszka” i “Słowaczka” (wejście poniżej) do obiektu noclegowego “Aronia” (na ul. B. Czecha).

11. Kościół pw. św. Józefa

wybudowany w latach 1898-99 dzięki staraniom hrabiny von Schaffgotsch. Wewnątrz znajdują się cztery witraże i Droga Krzyżowa. Kościół swoją nazwę zawdzięcza przeniesionemu ze starej kaplicy ołtarzowi poświęconemu właśnie Św. Józefowi. Kaplica ta połączona z nowym kościołem jest dziś jego integralną częścią, Ozdobiony od frontu dwiema wieżami.

12. Kościół Podwyższenia Krzyża Św.

mieści się w Czerniawie-Zdroju, został wybudowany w 1928 r.

13. Chaty Sudeckie

tzw. domy przysłupowe, o konstrukcji wieńcowej, przysłupowej i mieszanej. W większości pochodzą z XIX w. Największe ich zgrupowania znajdują się w przy ul. Długiej, Lwóweckiej, Głównej i Myśliwskiej. Świeradowskie budynki są częścią Krainy Domów Przysłupowych -malowniczego regionu u styku trzech granic: Niemiec, Czech i Polski.

14. Park Zdrojowy

Kompozycja parkowa powstała w 1898 r. według projektu Karla Grossera. Park, składający się z kilku mniejszych fragmentów rozlokowany został w centrum uzdrowiska. Część parku znajdująca się najbliżej Domu Zdrojowego prezentuje bardzo architektoniczny typ rozwiązania z tarasami, schodami, sztuczną grotą, rampami i murami oporowymi na skarpach.

15. Zajęcznik

szczyt o wysokości 595 m n.p.m., oddzielający Świeradów-Zdrój od Czerniawy-Zdroju. Na szczycie niegdyś znajdowała się wieża widokowa, w miejscu której w chwili obecnej jest przekaźnik RTV. Można stamtąd podziwiać miasto i jego najbliższą okolicę. Znajduje się tu również leśna ścieżka edukacyjna

16. Sępia Góra

Na szczyt (828 m n.p.m.) prowadzą szlaki: łagodny zielony, potem żółty lub forsowny niebieski. Popularnie zwanym Białym Kamieniem zawdzięcza swój przydomek skale przypominające sylwetkę siedzącego sępa, z której rozpościera się wspaniały widok na panoramę miasta, Gór Izerskich, Łużyckich, Pogórza Izerskiego, Kotliny Jeleniogórskiej i Karkonoszy, a przy dużej przejrzystości powietrza – Bogatynię i Zgorzelec.

17. Świętojanki

to granitognejsowa skała położona na południowo-zachodnim zboczu Sępiej Góry na wschód od Świeradowa. Spośród wielu innych skał wyróżnia ją wykuty w kamieniu napis „Johannes Fels” z 1901 r. Znajduje się tu punkt widokowy z panoramą na miasto i Grzbiet Wysoki, obok prowadzi 2,5-km wypłaszczona trasa spacerowa dla pieszych i rowerzystów.

18. Rezerwat Torfowiska Izerskie

to ścisły rezerwat przyrody o charakterze torfowiskowym, utworzony w 1969 r. na obszarze 44,74 ha. Istniejący ciąg torfowisk typu wiszącego i przejściowego powstał w skutek obfitych w tym rejonie opadów atmosferycznych i stagnacji wody. Znajduje się tu jedno z największych stanowisk brzozy karłowatej, rośnie tu też wiele gatunków torfowców.

19. Kolej Gondolowa

to najnowocześniejsza w Polsce kolej gondolowa, posiada jedną z dwóch najdłuższych oświetlonych tras zjazdowych w kraju (2.500 m). Do dyspozycji gości jest 71 wagoników, które w 8 minunt wwożą turystów na szczyt Stogu Izerskiego. Kolej czynna jest przez cały rok. Przy gondoli znajduje się restauracja ze słonecznym tarasem z widokiem na trasę zjazdową.

20. Kopalnia Stanisław

jest jedną z najwyżej położonych odkrywek w Europie. Kamieniołom bazuje na żyle czystego kwarcu znajdującego się w Izerskich Garbach. Złoża eksploatowano już w XIII w. Do początku XX w. zasilały one okoliczne huty szkła i metali. Dziś dla mineralogów Kamieniołom Stanisław jest miejscem poszukiwań kryształów górskich, awenturytów i kwarcu różowego.

21. Grota w Czerniawie-Zdroju

Na prawym brzegu Czarnego Potoku, w samym centrum Czerniawy-Zdrój znajduje się nieduża „Grota”.

22. Wodospad Czarny Potok

powyżej Czerniawy-Zdroju na Czarnym Potoku znajduje się kilka niewielkich wodospadów i zapora przeciwrumszowa – zatrzymująca pędzące korytem rzeki głazy.

23. Wodospad Kwisa

jest sztucznie utworzonym wodospadem, położonym w urokliwym i malowniczym miejscu doliny rzeki Kwisy. Aby do niego trafić, należy wyjechać ze Świeradowa-Zdroju w kierunku Szklarskiej Poręby i na drugim zjeździe do lasu, po lewej stronie drogi, udać się około 150 m piechotą przy brzegu Kwisy.

24. Punkty widokowe

W Świeradowie-Zdroju znajduje się kilkanaście punktów widokowych, a do najważniejszych należą punkty na trasie do schroniska na Stogu Izerskim, taras widokowy przy schronisku, Zajęcznik, Świętojanki oraz wieża widokowa na Smreku.

25. Grób Liczyrzepy

Grób tego tajemniczego ducha znajduje się na skrzyżowaniu leśnych dróg z szosą ze Świeradowa-Zdroju do Szklarskiej Poręby, w pobliżu ujść potoków: Wodopój i Płóka z Kwisą, na wysokości ok. 590 m n.p.m.

26. Pijalnia wody radoczynnej

mieści się w wybudowanym w 1934 r. Paula Schmidta, zakładzie kąpieli radoczynnych, dawniej zwanym Radiumbad.

27. Mini Muzeum Szachów

Znajdują się tu komplety do gry, komputery szachowe, literatura tematu w różnych językach. Muzeum czynne jest codziennie od 14.00 do 22.00. “Szach-Mat”, ul. Słoneczna 2, Świeradów-Zdrój tel. 075 7816473.

28. Sztuczna grota

znajduje się u podnóża długiego liczącego ponad 160 m tarasu na którym wznosi się Dom Zdrojowy, powstała w XIX w. Grota służyła niegdyś za pijalnie wody mineralnej. Obok groty wmurowana jest tablica ku czci dr Mieczysława Orłowicza, pioniera polskiej turystyki w Sudetach, którego imię nosi Główny Szlak Sudecki rozpoczynający się w Świeradowie-Zdroju.

29. Wieża Mon Plasir

Powstała w Pobiednej z inicjatywy hr. Gersdorfa, pełniła funkcję obserwatorium astronomicznego. Były student lipskiego uniwersytetu, niejaki von Gersdorf, urządził w niej swą pracownię. W 1850 r. wieżę odrestaurowano i od tego czasu funkcjonowała jako atrakcja turystyczna. W 1886 r. wieży nadano imię Cesarza Wilhelma.

30. Izerski punkt antygrawitacyjny

znajduje się ok. 300 m od dolnej stacji kolei gondolowej (w stronę Czerniawy). Zatrzymany samochód zaczyna wjeżdżać sam pod górę – jedni mówią, że pochyłość jezdni to tylko złudzenie optyczne, inni – że jest to anomalia grawitacyjna, ale jedni i drudzy mają z tego mnóstwo dobrej zabawy.

WYCIĄGI:

1. Kolej gondolowa

ul. Strażacka, długość 2500 m, różnica poziomów 440 m, przepustowość 2400 os./godz., stok dla zaawansowanych, oświetlona i wyposażona w instalację do sztucznego naśnieżania, restauracja, wypożyczalnia sprzętu, parking, tel. 75 61 52 020.

2. Wyciąg „Kamieniec”

ul. Leśna, długość 460 m, różnica poziomów 90 m, przepustowość 800 os./godz., stok dla średnio zaawansowanych, sztuczne oświetlenie i zaśnieżanie, tel. 693 955 955; 693 966 966.

3. Wyciąg „Izery”

długość 500 m, przepustowość 800 os./godz., różnica poziomów 96 m, stok dla początkujących i średnio zaawansowanych, tel. 693 955 955; 693 966 966.

4. Wyciąg „Bambino-Ski”

ul. Górska, długość 120 m, przepustowość 700 os/godz., różnica poziomów 14 m, trasa oświetlona. Przy wyciągu punkt gastronomiczny, wypożyczalnia sprzętu, serwis narciarski, parking, szkółka narciarska, tel. 75 78 16 708.

5. Wyciąg „Barbara”

ul. Źródlana, długość 150 m, przepustowość 500 os./godz., różnica poziomów 24 m, trasa oświetlona. Przy wyciągu bar z widokowym tarasem, WC, parking, tel. 075 78 16 738.

6. Wyciąg „Bajtek”

ul. Dąbrowskiego, długość 60 m, przepustowość 500 os./godz., różnica poziomów 10 m. Stok dla początkujących. Wypożyczalnia sprzętu, serwis narciarski, parking, szkółka narciarska, tel. 607 766 412.

7. Wyciąg Malinowy

ul. Długa (Czerniawa-Zdrój), długość 250 m, przepustowość: 500 os./godz., różnica poziomów 25 m, oświetlony, wypożyczalnia sprzętu, szkółka narciarska, restauracja, kawiarnia,WC, parking, tel. 75 73 81 000, 75 73 01 001.